سندرم تونل مچ دست (Carpal Tunnel Syndrome) عارضه ای ناخوشایند است که به علت فشار روی عصب مدین در ناحیه مچ دست رخ می دهد.
تونل مچ دست یک مسیر باریک است که با استخوانها و لیگامانهای مچ و کف دست ساخته شده است و یکی از عناصری که از داخل این تونل عبور می کند و به کف دست و انگشتان می رود، عصب مدین است. عصب مدین مسئول تأمین حس انگشتان شست، دوم، سوم (وسطی) و نیمی از انگشت چهارم (حلقه) و مسئول حرکت عضلات شست، انگشتان و عضلات کف دست است. این عصب در انجام حرکات و گرفتنهای ظریف دست و انگشتان و گرفتن قدرتی نقش دارد.
وقتی عصب مدین به دلایلی که در ادامه توضیح خواهیم داد تحت فشار قرار بگیرد ملتهب و متورم میشود، جریان خون مورد نیاز عصب کم میشودُ لایه های محافظت کننده از عصب آسیب می بیند و کم کم عملکرد عصب دچار اختلال میشود و علایم زیر معمولا آهسنه آهسته شروع و زیاد می شود.
سندرم تونل مچ دست یا سندروم تونل کارپال
علایم درگیری عصب در ناحیه تونل مچ دست:
１) علایم حسی بصورت سوزن سوزن شدن و بی حسی و خواب رفتگی: این احساس در انگشتان شست، دوم، سوم و نیمی از انگشت چهارم دیده میشود اما انگشت پنجم (کوچک) سالم است و درگیر نیست. ممکن است زمانی که فرد گوشی تلفن و یا روزنامه در دست گرفته است یا در زمان خواب این مشکل را حس کند و معمولا با تکان دادن دست میخواهند از این احساس رها شوند ولی در بعضی مواقع این احساس مدام وجود دارد.
２) علایم حرکتی بصورت ضف عضلات کاهش قدرت دست:عضلاتی که از عصب مدین تغذیه می شوند به مرور قدرت خود را از دست می دهند طوریکه گاهی اشیا از دست فرد می افتد. افتادن اشیا و ناتوانی در نگهداشتن آنها میتواند بدلیل بی حسی انگشتان نیز باشد.
سندرم تونل مچ دست می تواند در یک دست و یا دوطرفه ایجاد شود. در سنین ۴۰ تا ۶۰ سال و در بین زنان و افراد چاق شایع تر است.
علل ایجاد فشار روی عصب مدین:
１) برخی شکستگی ها یا آرتریت روماتوئید
２) بیماری های زمینه ای مثل دیابت و مشکلات کلیوی
３) استفاده طولانی مدت از وسایلی که ویبریشن تولید میکنند در محیط کار.
４) قرارگرفتن مچ در وضعیت نامناسب و استفاده طولانی مدت از کامپیوتر و موس و فعالیتهایی که انگشتان مدام فعایت دارند.
５) بارداری
پیشگیری:
قرار ندادن مچ دست در وضعیت خم و حفظ آن در وضعیت میانه، کم کردن فشار مشت کردن و گرفتن اشیا مثلا استفاده از خودکار قطورتر برای نوشتن و یا آرامتر ضربه زدن به کیبورد هنگام تایپ.
روش تشخیص:
فیزیوتراپیست و یا پزشک ابتدا شرح حالی از علایم و مشکل شما می پرسد و سپس معاینه فیزیکی (ارزیابی حسی و حرکتی و قدرت عضلات و تستهای اختصاصی) انجام میدهد. تستهای مختلفی انجام میشود تا وجود یا عدم درگیری مهره های گردن و اعصاب و عضلات اندام فوفاقی بررسی شود تا مشکلاتی که علایم مشابه ایجاد میکنند افتراق داده شوند و درمان بدرستی برنامه ریزی شود.
بر حسب نیاز میتوان از عکس رادیولوژی (x-ray) و MRI و سونوگرافی و نوار عصب عضله برای تشخیص و یا انتخاب نوع درمان و جراحی استفاده کرد.
درمان:
از شروع علایم هر چه درمان زودتر آغاز شود نتیجه بهتر خواهد بود. اگر درمان به تعویق بیفتد و بی حسی مداوم باشد و عضلات هم ضعیف شده باشند ممکن است هیچ روش درمانی بهبود کامل نداشته باشد و عوارضی برای فرد باقی بماند.
برای درمان ابتدا باید از انجام فعالیتهایی که علایم را تشدید می کند پرهیز کرد. حین انجام کار و فعالیتهای روزمره زمانهایی را برای استراحت مچ و انگشتان اختصاص دهیم. تغییرات هر چند کوچک در ابزار و وسایل و شرایط کار میتواند مچ دست را در وضعیت بهتر قرار دهد و فشار را کم کند.
در موارد درگیری خفیف و متوسط درمان فیزیوتراپی، استفاده از مچ بند و دارودرمانی خواهد بود. و زمانی که درگیری عصب شدید باشد و یا درمان فیزیوتراپی مؤثر نیفتد جراحی انجام می شود.
مچ بند در زمان انجام فعالیتهای روزمره و خواب تجوبز می شود تا دست در وضعیت مناسب قرار بگیرد. در بارداری استفاده از مچ بند روشی خوبیست چون دارها در این دوران احتیاط ها و عوارض دارد.
برای دارودرمانی از داروهای مسکن ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و یا تزریق کورتیکواستروئید در محل مچ دست استفاده می شود. اگر سندرم تونل مچ دست بدلیل بیماری های زمینه ای ایجاد شده است با درمان بیماری زمینه ای علایم سندرم تونل مچ دست هم کم میشود.
درمان فیزیوتراپی
آموزش نحوه انجام و تغییر فعالیتهای روزمره در خانه و محل کار
استفاده از دستگاههای فیزیوتراپی برای کاهش درد و التهاب و فشار روی عصب
انجام تکنیک های حرفه ای با دست (Manual Therapy)
تقویت عضلات دست و اندام فوقانی و آموزش ورزش
آموزش نحوه استفاده از مچ بند
در شرایطی که فرد تحت عمل جراحی قرار می گیرد فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی در بهبود علایم بسیار موثر خواهد بود.