حرکت شناسی و بیومکانیک مفاصل
در این جلسه به بررسی حرکت شناسی و بیومکانیک مفاصل خواهیم پرداخت. استفاده از اصول علم مکانیک در مفاصل بدن مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
طبقه بندی مفاصل بر اساس ساختار و سپس طبقه بندی ّان ها بر اساس عملکرد انجام می شود. قانون تحدب-تقعر توضیح داده می شود.
در ادامه به بررسی عوامل اثر گذار بر حرکت مفاصل و نقش نیرو ها در آن می پردازیم.
مَفصَل یا بندگاه، محل و همچنین وسیله اتصال استخوان با یک یا چند استخوان است. مفصل مجموعهای از عناصر تشریحی است که دو یا چند استخوان مجاور را باهم متصل میسازد و برای حرکت و پشتیبانی استخوانها ساخته شدهاست. گاه به این مجموعه عناصر، دستگاه مفصلی (به انگلیسی: Articular system) هم گفته میشود. مفاصل بر اساس عملکرد و ساختار تقسیمبندی میشوند.
تمام حرکاتی که توسط انسان صورت میگیرد بدون وجود مفصل انجامپذیر نیست. مفصل قسمت مهمی از بدن است و اصول بسیار دقیقی در ساختار مفصل به کار رفته است تا توانایی حرکت برای انسان بوجود بیاید. توانایی یک دونده استقامت به هنگام دویدنهای طولانی، توانایی یک بازیکن هندبال به هنگام پاس و شوت یا توانایی یک وزنهبردار به هنگام بالا بردن وزنه سنگین، و نیز انجام تمام حرکات ورزشی به دلیل ارتباط محکم بین استخوانها و وضعیت عالی قرار گرفتن ساختار مفصلی و خصوصیات آنها میباشد.
بهطور کلی میتوان مفصلها را به سه دسته تقسیم کرد: دسته اول مفصلهایی که حرکت زیاد دارند، یعنی دو استخوان میتوانند در محل اتصال تحرک زیادی داشته باشند، مانند: مفصل آرنج، زانو، مچ دستها، و پاها، دسته دوم مفصلهایی که استخوانهای جمجمه، و پا حرکت بسیار مختصری دارند، مانند: مفصلهای بین مهرهها، ساختمان این دو نوع مفصل با یکدیگر فرق دارد.
دستهبندی ساختاری
این دستهبندی بر پایه گونه بافت پیونددهندهای انجام میشود که استخوانها را به هم پیوند میدهد. در دستهبندی ساختاری سه گونه مفصل شناخته میشود:
- مفصل رشتهای (لیفی)، که با بافت همبند معمولی متراکمی که الیاف کولاژن زیادی دارد پیوند یافتهاند. مانند درز بین استخوانهای جمجمه.
- مفصل غضروفی، که با غضروف به هم پیوستهاند.
- مفصل زلالهای (سینوویال)، که مستقیماً پیوند ندارند. این مفصلها دارای حرکت بوده و از این رو فاصله اندکی بین دو استخوان موجود میباشد که فضایی به نام حفره مفصلی را تشکیل میدهد. این حفره با مایع لغزنده و چسبناکی به نام مایع زلالهای پرشده است.