انواع متغیرها در پژوهش
متغیر چيست؟
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود. به عبارت دیگر متغیر به ویژگیهایی اطلاق میشود که میتوان آنها را مشاهده یا اندازهگیری کرد. و دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آنها نمود. عدد یا ارزش نسبت داده به متغیر، نشاندهنده تغییر از یک فرد به فرد دیگر یا از یک حالت به حالت دیگر است. میز یک مفهوم است نه متغیر، اما وزن میز یک متغیر است.
مفهوم میز به تنهایی بر وجود ارزشهای چندگانه دلالت نمیکند و برای مثال، به همین دلیل این مفهوم مشخص نمیسازد که چه ویژگی یا ویژگیهایی از آن مورد نظر است. و برای مثال، کدامیک از ویژگیهای رنگ، وزن یا ارتفاع میز مورد مشاهده یا اندازهگیری قرار گرفته است. کرلینجر (۱۹۸۶) معتقد است متغیر یک نماد است که میتوان عدد یا ارزش را جایگزین آن کرد. به عنوان مثال، X یک متغیر است، و در حقیقت نمادی است که میتوان عدد یا ارزش را جانشین آن قرار داد.
گاهی اوقات ویژگی هایی که در یک پژوهش اندازهگیری میشوند، ممکن است در پژوهش دیگر ثابت نگهداشته شوند. متغیر در مقابل ثابت قرار دارد. ثابت به ویژگیهایی اطلاق میشود که دارای ارزش مساوی و یکسان است و میزان آن در همه افراد یا اشیاء یا حوادث به یک اندازه است. به عنوان مثال، اگر در پژوهشی دانشآموزان کلاس چهارم به عنوان آزمودنی به کار روند، «کلاس» ثابت است، یا اگر در یک پژوهش دانشآموزان ده ساله مشارکت داشته باشند، «سن» ثابت است.
انواع متغیرها
الف) طبقهبندی متغیرها بر حسب ماهیت متغیر
۱- متغیر کمّی و کیفی
متغیر یک مفهوم است که میتواند مشاهده یا اندازه گیری شود. این اندازه گیری ممکن است به صورت کیفی یا کمّی انجام شود.
متغیر کمّی به متغیری اطلاق میشود که از نظر کمّیت تغییر میکند و اختلاف مقادیر آن را میتوان با استفاده از عدد ثبت کرد و آنها را میتوان با هم جمع کرد. متغیرهای کمّی، متغیرهایی هستند که انسان توانسته است برای آنها واحد و مبدأ اندازهگیری معین کند، مانند: قد، وزن، سن.
متغیر کیفی، به متغیری اطلاق میشود که اختلاف و تغییرات بین میزانهای مختلف آن کیفی است و برای ثبت آن ممکن است از روشهای دیگری غیر از به کار بردن عدد استفاده شود. به عبارت دیگر پژوهش گر، توانایی اندازهگیری متغیر کیفی را ندارد و ویژگی های آن را نمیتواند به وسیلۀ ارقام ریاضی نمایش دهد.
برای ثبت مشاهدات یا اندازهگیریهایی که از این متغیر به عمل میآید، از حروف الفبا یا کد استفاده میشود. اینگونه متغیرها را نمیتوان جمع و تفریق کرد و برای آنها مبدأ اندازهگیری نیز وجود ندارد. رنگ مو، رنگ چشم، و جنس متغیرهای کیفی هستند.