آمار استنباطی: آزمون فرض صفر و خطاهای آماری
مفاهیم و ابزارهای آماری به صورت صریح یا ضمنی بخشی از فرایند اکثر تحقیقات را شامل میشوند. نقش این مفاهیم و ابزارها را میتوان هنگام تصمیمگیری در مورد گزینش آزمودنیها، جایگزینی آنها در گروههای مختلف، توصیف دادههای جمعآوریشده و تعمیم یافتههای حاصل از مطالعه، مشاهده کرد. بنابراین در تحقیق رفتاری، روشهای آماری چندین نقش ایفا میکنند که با هم ارتباط دارند.
روشهای آماری برای خلاصه کردن و توصیف دادهها دستورالعمل لازم را فراهم میسازند. همچنین روشهای لازم جهت تعمیم نتایج از گروههای آزمودنی به گروههای وسیعتر را تهیه کرده و برای گزینش آزمودنی و جایگزینی آنها در گروههای مختلف و جمعآوری دادهها دستورالعمل ارائه میکنند.
نقش آمار توصیفی در واقع، جمعآوری، خلاصه کردن و توصیف اطلاعات کمّی به دستآمده از نمونهها یا جامعهها است. اما محقق معمولا کار خود را با توصیف اطلاعات پایان نمیدهد، بلکه سعی میکند آنچه را که از بررسی گروه نمونه به دست آورده است به گروههای مشابه بزرگتر تعمیم دهد. تئوریهای روانشناسی از طریق تعمیم نتایج یک یا چند مطالعه به آنچه که ممکن است در مورد کل افراد جامعه صادق باشد به وجود میآیند. از طرف دیگر در اغلب موارد مطالعه تمام اعضای یک جامعه ناممکن است. از اینرو محقق به شیوههایی احتیاج دارد که بتواند با استفاده از آنها نتایج به دستآمده از مطالعه گروههای کوچک را به گروههای بزرگتر تعمیم دهد. به شیوههایی که از طریق آنها ویژگیهای گروههای بزرگ براساس اندازهگیری همان ویژگیها در گروههای کوچک استنباط میشود آمار استنباطی گفته میشود.
به بیان دیگر، در پژوهشهای روانشناسی و سایر علوم رفتاری کسب اطلاعات درباره گروههای کوچک غالبا هدف پژوهشگر نیست، بلکه او علاقمند است که از طریق یافتههای این گروه کوچک، اطلاعات لازم را درباره جامعهای که این گروه کوچک را از آن انتخاب کرده است، کسب کند. یعنی در این پژوهشها هدف پژوهشگر تعمیم نتایج بهدستآمده از یک گروه کوچک به یک جامعه بزرگتر میباشد. این تعمیم مستلزم آن است که پژوهشگر از روشهای آماری پیشرفتهتری تحت عنوان “استنباط آماری” استفاده نماید.