شایعترین نوع التهاب مفصل آرتروز یا ساییدگی زانو است. زمانیکه غضروف های مفصل زانو آسیب ببینند توانایی ضربه گیری و جذب فشارها و نیروی وزن وارد شده به مفصل کاهش می یابد. استخوانها بیشتر به هم نزدیک میشوند و در زمان حرکت و یا تحمل وزن به هم ساییده می شوند. این سایش باعث ایجاد درد، تورم، خشکی، ایجاد خارهای کوچک بر روی استخوانهای مفصل و کاهش توانایی در حرکت دادن زانو می شود.
علل ایجاد آرتروز یا ساییدگی زانو:
افزایش سن (از ۴۵ سالگی به بعد شانس ابتلا بالا میرود. البته در سنین پایین تر به دلایل دیگر که در پایین تر نامبرده شده ممکن است فرد به طور زودرس مبتلا شود)
افزایش وزن
داشتن اختلالات مفصلی ارثی
وارد شدن فشارها و استرسهای فیزیکی مکرر به مفصل (مثلا در مشاغلی که در آنها مدام فعالیتهای زانو زدن، چمباتمه زدن و بلند کردن اجسام سنگین انجام می شود)
داشتن بیماری های آرتریت روماتویید، بیماری های متابولیک مانند هورمون رشد بسیار بالا و یا آهن بسیار بالا
ورزشهای سنگین و حرفه ای که با ضربه و آسیبهای مکرر همراه است مانند دوی استقامت، تنیس و فوتبال
در زنان بیشتر از مردان دیده میشود
علایم آرتروز زانو چیست؟
درد هنگام فعالیت که با استراحت کمی بهتر می شود
تورم
احساس گرم بودن مفصل
خشکی در زانو مخصوصا صبحها و یا بعد از مدتی نشستن
کاهش حرکت زانو و سختی در انجام کارهای روزانه مثل راه رفتن، نشستن و استفاده از پله
آرتروز یا ساییدگی زانو چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آرتروز زانو با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی و با کمک گرفتن از عکس ساده x-ray و در بعضی مواقع MRI و آزمایش خون صورت میگیرد.
آرتروز یا ساییدگی زانو چگونه درمان میشود:
هدف اول در درمان آرتروز کاهش درد و به دست آوردن حرکت مفصل است. برنامه درمانی به طور معمول شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- کم کردن وزن: حتی اگر این کاهش وزن خیلی کم باشد میتواند درد زانو را کم کند.
- فیزیوتراپی و انجام ورزش تحت نظارت فیزیوتراپیست
- داروهای ضد درد و ضد التهاب که توسط پزشک تجویز میشود. مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن. باید توجه داشت که استفاده بیش از ده روز و بدون تجویز پزشک ممکن است عوارض جانبی بهمراه داشته باشد.
- استفاده از زانو بند حمایتی و یا کم کننده فشار از روی مفصل
- درمانهای مکمل مانند سوزن خشک
- تزریق کورتیکواسترویید یا هیالورونیک اسید به داخل مفصل
- جراحی در صورتیکه روشهای غیر جراحی موثر نباشند پیشنهاد می شود و شامل آرتروسکوپی، استیوتومی و تعویض مفصل است.
نقش فیزیوتراپی در درمان آرتروز یا ساییدگی زانو
در شرایط آرتروز زانو حرکت ندادن زانو و فعالیت نکردن منجر به ضعف عضلات می شود و از طرفی فعالیت بیش از حد منجر به التهاب و درد می شود. بنابراین فعالیت فیزیکی متعادل و متناسب با شرایط هر بیمار که توسط فیزیوتراپیست تجویز می شود در بهبودی آرتروز زانو موثر است.
تکنیک های درمانی فیزیوتراپی شامل سرما و گرما درمانی، ورزشهای تقویتی و انعطافی و آب درمانی، روشهای تخصصی درمان با دست و استفاده از دستگاههای مختلف در کاهش درد و تورم و حرکت مفصل موثر است.
نکاتی درباره ورزش کردن افراد مبتلا به آرتروز:
حرکات ورزشی را آرام و بدون حرکات تند و شدید انجام دهید.
ورزشها را منظم انجام دهید. حتی اگر فقط ۱۵ دقیقه ورزشهای انعطافی باشد. چون خشکی مفصل ممکن است بعد از چند روز ورزش نکردن دوباره برگردد.
به احساس درد در زانو توجه کنید. ممکن است با شروع ورزش کردن درد مختصری داشته باشید ولی اگر درد افزایش پیدا کرد ورزش را متوقف کنید و فیزیوتزاپیست را در جریان بگذارید تا از صحیح انجام دادن ورزش خود مطمئن شوید.
انجمن آرتریت پیشنهاد میکند که ورزش های هوازی جهت بهبود قلبی عروقی و داشتن وزن سلامت به این صورت انجام شود:
۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش هوازی با شدت متوسط و یا ۷۵ دقیقه ورزش هوازی سنگین و یا ترکیبی متعادل از شدت متوسط و سنگین
تصورات اشتباه درباره آرتروز یا ساییدگی زانو:
- با افزایش سن ناگزیر و قطعا دچار آرتروز میشویم.
این یک تفکر نادرست است چون باعث میشود به اشتباه فکر کنیم که هیچ کاری برای پیشگیری و درمان نمیتوانیم انجام دهیم.
- نمیتوانیم از ابتلا به آرتروز پیشگیری کنیم.
این یک تفکر نادرست است. بعضی عوامل مانند ژنتیک، آسیبهای وارد شده به زانو در گذشته و بالا رفتن سن در اختیار خود فرد نیست ولی حفظ وزن سلامت و ایده آل و انجام ورزشهای منظم را خود فرد میتواند انجام دهد تا از ابتلا به آرتروز پیشگیری کند و افرادی که مبتلا شده اند با انجام این موارد میتوانند از شدت آرتروز خود بکاهند و روند تخریب مفصل را به عقب بیاندازند.
- هر چقدر از زانو و مفاصل خود بیشتر استفاده کنیم بیشتر آسیب میبینند.
این یک تفکر اشتباه است چون بی حرکتی خود عامل بروز آرتروز میتواند باشد. درست است که استفاده نادست از مفاصل حین انجام کارهای روزانه منجر به آسیب مفاصل میشود اما فعالیت فیزیکی مناسب مانند راه رفتن منظم، شنا و تای چی باعث بهبود قدرت عضلات و انعطاف مفاصل میشود و در حفظ وزن مناسب و سلامت موثر است.
- کم کردن وزن باید به میزان زیادی باشد تا به بهبود درد زانوبی بیمار کمک کند.
این یک تفکر نادرست است. کم کردن وزن حتی به میزان اندک می تواند فشار را از روی مفصل به میزان بیشتر از آنی که از وزنتان کم کرده اید، بردارد. مثلا تحقیقات نشان میدهد اگر اضافه وزن دارید و ده درصد از وزن خود را کم کنید ۵۰ درصد از درد زانو میتواند کم شود.